Organeller – 2 (Lizozom – Peroksizom – Koful)

Organeller – 2 (Lizozom – Peroksizom – Koful)

Lizozom

Sindirim enzimleri taşıdığı için hücre içi sindirimde görevlidir.
Tek Katlı Zarla Çevrilidir.
Prokaryotlarda, olgun alyuvarlarda, gelişmiş bitki ve mantar hücrelerinde BULUNMAZ!
Bozulmuş ve yaşlanmış organellerin yok edilmesinde, mikropların sindirilmesinde, insan embriyosunda ellerinde bulunan perdelerin yok edilmesinde görev alır.
Lizozom zarı yırtılırsa içerisinde bulunan enzimler sitoplazmaya yayılır ve hücre kendi kendini sindirir. Bu olaya otoliz denir.
Lizozomlardaki fonksiyon bozuklukları bazı hastalıklara sebep olur. (sinir hücrelerinde aşırı yağ birikimi vs.)

Granüllü ER’da üretilen enzimler ⇒ Golgiye getirilir ⇒ Golgide kesecikler halinde sitoplazmaya bırakılır. ⇒ (ve) Lizozom oluşur.

Peroksizom

Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunan, zehirli maddelerin zehirleştirilmesini sağlayan organeldir.
Tek Zarla Çevrili Organeldir.
Büyük moleküllü yağ asitlerini mitokondrinin kullanabileceği daha küçük moleküllere dönüştürür. Bu sırada O2 KULLANILIR.
Karaciğer peroksizomları içerdiği peroksidaz ve katalaz enzimleri ile alkol, ilaç gibi zararlı maddelerin toksik etkilerini yok eder.
! Ökaryot bir hücrede O2 tüketen 2 organel vardır: Mitokondri ve Peroksizomdur.
H2O2 (Toksik bir madde) → H2O + 1/2 O2 (→Katalaz)

Koful

Hücre zarı, çekirdek zarı, endoplazmik retikulum zarı ve golgiden meydana gelebilir.
Tek Katlı Zarlı Organeldir.
Prokaryotlarda BULUNMAZ!
→ Besin depolama
→ Sindirim gibi görevleri vardır.
→ Boşaltım
Hayvan hücrelerinde koful çok sayıda ve küçükken, bitki hücrelerinde az sayıda ve büyüktür. Bitki hücrelerinin olgunlaşmasıyla merkezi koful adını alır.
Genç hücrelerde kofullar küçükken, hücre yaşlandıkça büyür.

Kofullar
→ Besin
→ Salgın
→ Depo
→ Kontraktil koful olmak üzere 4 çeşittir.

a) Besin Kofulu

Besinlerin endositoz yoluyla hücreye alınmasıyla oluşan keseciklere denir.
Hücre içi sindirim yapabilen (amip, paramesyum…) bir hücreli canlılarda ve akyuvar gibi fagositoz yapabilen hücrelerde görülür.
! Çeperli hücrelerde oluşmaz.

Besin kofulundaki maddeler → Lizozomdaki sindirim enzimleri ile parçalanır → Ürünlerin bir kısmı sitoplazmaya geçerken atıklar ise ekzositozla dışarı atılır.

b) Salgı Kofulu

Golgide üretilen salgıların ve metabolizmadaki atık maddelerin hücre dışına verilmesini sağlayan keseciklerdir.
Böcekçil bitkiler ve ayrıştırıcı mantarlar ürettikleri sindirim enzimlerini salgı kofulu ile dışarı verirler. < Hücre Dışı Sindirim >

c) Depo Kofulu

Özellikle bitki hücrelerinde bulunan bu koful çeşidi ile bitkilerde; zehirli maddeler, metabolizma atıkları, boya maddeleri, topraktan alınan tuzun fazlası ve organik asitler burada biriktirilir ve yaprak dökümü ile bitkiden uzaklaştırılır.
Ayrıca bazı bitkilerin depo kofullarında su, hava ve yağ molekülleri de depolanır.

d) Kontraktil Koful

Tatlı sularda yaşayan ökaryotik bir hücrelilerde hücredeki fazla suyun aktif taşıma ile hücre dışına atılmasını sağlayan yapıdır.
! Çok hücrelilerde bu işi boşaltım sistemi yapar.
Faaliyeti sırasında ATP HARCANIR!
(Böylece) Hücrenin hemoliz (patlama) olması önlenir.

Organeller – 2 (Lizozom, Peroksizom, Koful) den sonraki konu Organeller – 3 (Mitokondri, Kloroplast, Sentrozom) dır.
Youtube deki Organeller – 2 (Lizozom, Peroksizom, Koful) videoma buradan gidebilirsiniz.