GENDEN PROTEİNE #2
NÜKLEİK ASİTLER DNA – RNA

Nükleik Asitler DNA – RNA;

Nükleik Asitler = Yönetici Moleküller

→ Yapısında; C, H, O, N ve P elementleri bulunduran büyük yapılı organik bileşiklerdir.
→ Yapısındaki şeker çeşidine göre 2 farklı nükleik asit vardır.
⇒ DNA Deoksiriboz şekeri → Kalıtımda görev alır. → Çift zincirlidir.
⇒ RNA Riboz şekeri → Protein sentezinde görev alır. → Tek zincirlidir.
⇒ Monomeri nükleoitidlerdir. Nükleotidler, birbirine fosfodiester bağı ile bağlanıp nükleik asitleri meydana getirir.

Nükleotit

⇒ Azotlu Organik Baz
PÜRİN
– Adenin
– Guanin

PÜRİMİDİN
Timin
Urasil
Sitozin

⇒ 5C’lu Şeker
→ Riboz (RNA)
→ Deoksiriboz (DNA)

⇒ Fosfat Grubu

(ayrıntılar ve çizimler videoda, betulbiyoloji.com)

! DİKKAT !
Toplam nükleotit çeşidi sayısı 8’dir (4 DNA’da, 4 RNA’da).

DNA

→ Adenin deoksiribonükleotit
→ Timin deoksiribonükleotit
→ Guanin deoksiribonükleotit
→ Sitozin deoksiribonükleotit

RNA

→ Adenin ribonükleotit
→ Urasil ribonükleotit
→ Guanin ribonükleotit
→ Sitozin ribonükleotit

Toplam organik baz çeşidi 5’tir.
Timin
→ DNA
—
Adenin
Guanin
Sitozin
→ DNA – RNA
—
Urasil
→ RNA

BİLGEÇ !
⇒ Bir canlıda nükleotit sayısı n ise, fosfodiester bağı sayısı n-2’dir.

DNA (Deoksiribonükleik Asit)

→ Çift iplikli ve sarmal yapılıdır.
→ Yapısındaki bazlardan A ve G çift halkalıdır. Bu nedenle pürin bazları olarak anılır. T, U ve S bazları ise tek halkalı olduğu için pürimidin bazları adını alır.

→ Yapısında bulunan azotlu organik bazlar;
⇒ Adenin (A)
⇒ Timin (T)
⇒ Guanin (G)
⇒ Sitozin (C = S)’dir.

→ Yapısındaki beş karbonlu şekerin adı; Deoksiribozdur.
→ Genetik bilginin taşındığı moleküldür. Prokaryotlarda sitoplazmada, ökaryotlarda çekirdek, mitokondri ve kloroplastta bulunur.
→ DNA’ya asit özelliğini yapısında bulunan fosfat grubu sağlar.
→ Kendini eşleyebilir.

DNA

→ DNA molekülü prokaryotlarda halkasal, ökaryotlarda ise sarmal yapılıdır (Mitokondri ve plastit içindeki DNA halkasaldır).
→ Canlıdan canlıya DNA’nın nükleotit dizilişi farklıdır. Ancak aynı canlının dokularında (bazı üreme hücreleri hariç) aynıdır.
→ Karşılıklı iki ipliği arasında zayıf hidrojen bağı bulunur.
→ A ile T arasında ikili
→ G ile C arasında üçlü
→ Zayıf hidrojen bağı vardır.

→ DNA molekülünün karşılıklı zincirleri birbirine antiparaleldir.
→ Bir DNA molekülündeki
⇒ Toplam zayıf H bağı sayısı = (2 . Adenin) + (3 . Guanın) ile hesaplanır.
→ Bir DNA molekülünde G ve C sayısı ne kadar fazlaysa DNA’yı parçalamak için uygulanacak sıcaklık da o kadar fazla olur.
(ayrıntılar ve detaylar videoda, betulbiyoloji.com)

DNA çift iplikli yapıdadır. 1.iplikteki A karşısına, 2.iplikte T gelir. Aynı şekilde G karşısına da C gelir.
DNA molekülünde;
• A = T
• G = S
• Pürin / Pürimidin = A + G / T + S = 1
• Şeker / Fosfat = 1
• Toplam nükleotit sayısı = Şeker Sayısı = Fosfat sayısı = Glikozit bağı sayısı = Ester bağı sayısı
• n nükleotit içeren DNA’nın sentezi sonucu (3n – 2) su oluşur.
(ayrıntılar ve çizimler videoda, betulbiyoloji.com)

RNA (Ribonükleik Asit)

→ Tek iplikli yapıdadır.

→ Yapısındaki azotlu organik bazlar;
⇒ Adenin (A)
⇒ Urasil (U)
⇒ Guanin (G)
⇒ Sitozin (S = C)

→ Kendini eşleyemez. Bu nedenle tüm RNA çeşitleri DNA üzerinden sentezlenir.
→ Prokaryotlarda; sitoplazma ve ribozomda,
→ Ökaryotlarda; sitoplazma, ribozom, çekirdek, mitokondri ve kloroplastta bulunur.
→ Yapısındaki beş karbonlu şekerin adı ribozdur.
→ Tek zincirli olduğu için zayıf hidrojen bağı içermez (tRNA hariç).

→ Yapı ve görevlerine göre;
⇒ mRNA
⇒ tRNA
⇒ rRNA
olmak üzere 3’e ayrılır.

Mesajcı RNA mRNA

→ Hücredeki RNA’ların %5’ini oluştururlar.
→ Tekrar tekrar kullanılan mRNAl’ar her bir protein için özel üretilir. Bu nedenle hücredeki mRNA çeşidi sayısı = sentezlenen protein çeşidi sayısı kadardır.
→ Sentezlenecek proteine ait genetik bilgiyi DNA’dan alıp ribozoma taşır. (Bu bilgi sentezlenecek proteinin aminoasit dizilimini belirler)
→ Düz zincirli bir yapısı olduğu için yapısında zayıf hidrojen bağı bulunmaz.
→ mRNA üzerinde bulunan üç nükleotidlik birimlere kodon adı verilir.
→ mRNA’daki her bir kodon protein sentezinde ribozoma bir aminoasit getirir. (stop kodonu hariç)

Taşıyıcı RNA tRNA

→ Protein sentezinde kullanılacak olan aminoasitleri, sitoplazmadan alarak (mRNA’daki kodon sıralamasına göre) ribozoma taşır.
→ Her tRNA bir çeşit aminoasit taşınmasını sağlar. protein yapısında 20 çeşit aminoasit olduğundan, bir hücrede en az 20 çeşit tRNA bulunur.
→ Tek zincirden oluşan tRNA’lar, kendi üzerinde katlanmalar yaparak çift zincirli yonca yaprağına benzer. Katlanmalı yapıya sahip olduğu için zayıf hidrojen bağına sahiptirler.
→ tRNA üzerinde bulunan üç nükleotidlik birimlere antikodon adı verilir.
(ayrıntılar ve çizimler videoda, betulbiyoloji.com)

Ribozomal RNA rRNA

→ Hücrede en fazla bulunan (%80) RNA çeşididir.
→ Prokaryotlarda sitoplazmada, ökaryotlarda çekirdekçikte sentezlenir.
→ Proteinlerle birlikte ribozomun yapısına katılır.
→ Çok sayıa katlanmalar yaptığı için yapısında zayıf hidrojen bağı vardır.
→ Protein sentezi için ribozomun aktifleşmesini sağlar ve aminoaitler arasında peptid bağı kurulmasında görev alır. =>
→ Böylece protein sentezinin gerçekleşmesini sağlar.

! KAP GEÇ ! (FARKLAR)

DNA
– Özgü nükleotidi Timindir.
– Şekeri deoksiribozdur.
– Çift zincirlidir.
– Kendini eşler ve onarabilir.
– Yıkılıp, yeniden yapılamaz.
– Protein sentezine dolaylı katılır.
– Türün diploit hücresinde miktarı sabittir.
– A = T , G = S’dir.
– Hidrolizi DNAaz ile olur.

RNA
– Özgü nükleotidi Urasildir.
– Şekeri ribozdur.
– Tek zincirlidir.
– Eşleyemez ve onaramaz.
– Yıkılıp, yeniden yapılabilir.
– Protein sentezine doğrudan katılır.
– Hücreden hücreye miktarı değişir.
– Böyle bir eşitlik yoktur.
– Hidrolizi RNAaz ile olur.

! KAP GEÇ ! (ORTAK ÖZELLİKLER)

– A, G, S bazlarının bulunması
– Pentoz şekeri ve fosfat grubunun bulunması
– Protein sentezinde görev yapmaları
– Tüm canlılarda bulunması
– Polinükleotid yapıda olmaları
– C, H, O, N ve P elementlerini içermeleri
– Prokaryolarda sitoplazmada; ökaryotlarda çekirdek, mitokondri ve kloroplastta bulunması.

Nükleik Asitler DNA – RNA konusundan sonraki konu DNA’nın Kendini Eşlemesi (Replikasyon) dur.
Youtube deki Nükleik Asitler DNA – RNA videoma buradan gidebilirsiniz.