HÜCRE BÖLÜNMELERİ #6
EŞEYLİ ÜREME ve DÖLLENME
Eşeyli Üreme;
→ İki farklı ata bireyin oluşturduğu dişi ve erkek gametlerin birleşmesiyle oluşan üreme şekline denir.
→ Mayoz bölünme ve döllenme esasına dayanır.
→ Eşeyli üreme sonucunda oluşan canlıların, değişen ortam şartlarına uyum yeteneği yüksektir.
→ Tür içi kalıtsal çeşitliliği artırır ve kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.
→ Üreme hızı düşüktür.
Kalıtsal çeşitliliği artıran temel olaylar:
→ Krossing over gerçekleşmesi
→ Homolog kromozomların rastgele dağılımı
→ Döllenme
→ Mutasyonlar
Canlılarda kalıtsal çeşitliliği sadece mayoz ve eşeyli üreme sağlamaz. Konjugasyon da buna neden olur.
→ Kapalı tohumlu bitkilerde; çiçeklerde oluşturulan gametlerin (polen ve yumurta) döllenmesiyle olur.
→ Açık tohumlu bitkilerde; üreme organı erkek ve dişi kozalaklardır. Kozalaklarda oluşturulan gametlerin döllenmesiyle olur.
İSTİSNA! Hermafrodit canlılar, dişi ve erkek gametlerin her ikisini de üretebilir, yani tek ata birey vardır ancak bu canlılar kalıtsal çeşitliliği sağlamak için genellikle başka bireylerle döllenirler.
Konjugasyon
→ Aynı türden ancak genetik özellikleri farklı olan iki hücreden yan yana gelerek, aralarında kurulan sitoplazmik köprüden gen aktarılması olayına denir.
→ Bakteri ve paramesyum gibi canlılarda gerçekleşir.
! Konjugasyon kalıtsal çeşitliliği sağlayan bir olaydır. Birey sayısında artış meydana getirmez. Bu nedenle bir üreme biçimi değildir.
↓
DİPNOT
Paramesyumdaki konjugasyondan sonra birey sayısı artar ancak paramesyumda çekirdek alışverişi yapıldıktan sonra sitoplazmik köprü bağlantısı sonlandırılır ve böylece konjugasyon tamamlanır. Yani birey sayısı artışı konjugasyondan sonra olur. !!!
Bakteri Konjugasyonu
→ Tek yönlü gen aktarımı yapılır.
→ Mayoz ve döllenme görülmez.
Paramesyum Konjugasyonu
→ Çift yönlü çekirdek değiş yokuşu yapılır.
→ Mayoz ve çekirdek kaynaşması görülür.
Birey sayısı artmaz.
Kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
Ortam şartlarına dayanıklı bireyler elde edilir.
Sitoplazmik köprü kurulur.
DÖLLENME
→ Sperm ve yumurtaya ait çekirdeklerin birleşmesine döllenme adı verilir.
Dış Döllenme
→ Canlının vücudunda gerçekleşmez.
→ Çok sayıda gamet üretilir.
→ Balık, kurbağa ve bazı omurgasızlarda görülür.
İç Döllenme
→ Döllenme canlı içinde gerçekleşir.
→ Sperm sayısı çok, yumurta sayısı azdır.
→ Süründen, kuş ve memelilerde görülür.
Balık ⇒ Çoğunda Dış döllenme – Dış gelişme
Kurbağa ⇒ Dış döllenme – Dış gelişme
Sürüngen ⇒ İç döllenme – Dış gelişme
Kuşlar ⇒ İç döllenme – Dış gelişme
Memeliler ⇒ Genellikle İç döllenme – İç gelişme
Eşeyli Üreme konusundan sonraki konu Mayoz ve Mitoz Bölünmenin Karşılaştırılması dır.
Youtube deki Eşeyli Üreme videoma buradan gidebilirsiniz.