BİTKİ BİYOLOJİSİ #2
BİTKİSEL ORGANLAR

Bitkisel Organlar;

→ Kök Sistemi Karasal ortama uyum sağlamış bitkilerde;
• toprak altı ve
• toprak üstü olmak üzere iki organ sistemi bulunur.

Toprak altı organ kök
Toprak üstü organlar gövde ve yapraktır.
→ Sürgün sistem gövde, dal, yaprak, çiçek ve meyveden oluşur.

Bitkisel Organlar;

KÖK

Kara hayatına uyum sağlamış bitkilerde, gövdenin tersi yönünde toprak içine doğru büyüyen bitkisel organdır.
! Kökte kütikula BULUNMAZ !
! Kökte kloroplast BULUNMAZ !

Bitkinin;
→ toprağa bağlanmasını
→ su ve mineral alınmasını
→ besin maddelerinin depolanmasını
→ hormonların ve bazı kimyasal bileşiklerin sentezlenmesini
→ gövdenin desteklenmesini üstlenir.

! Kökteki emici tüylerin yapısında selüloza ek olarak pektin bulunur. Pektinin sağladığı yapışkan özellik ile kökteki emilim işi kolaylaşır.

Olgunlaşma Bölgesi → ✩✩✩ Emici tüylerin yer aldığı alandır.
Uzama Bölgesi → Hücrelerin boyuna uzadığı alandır.
Meristem Bölgesi → Büyüme bölgesinde uç meristem hücreleri bulunur. Bu hücrelerin sürekli bölünmesiyle kök hızlıca uzar.
Kaliptra → Kök ucunu kaplar ve korur.
(detaylar ve örnekler videoda)

Tek çenekli ve çift çenekli bitkilerin köklerinde dıştan → İçe;
Epidermis → Korteks → Endodermis → Perisikl → Floem → Ksilem

Epidermis
→ En dışta bulunan örtü dokudu.
→ Farklılaşarak emici tüyleri oluşturur.

Korteks
→ Besin depolayan parankima bölgesidir.

Endodermis
→ Seçici geçirgen yapıdadır.
→ Yapısında süberinin bulunması ile bu seçilim olayı olur.
→ Süberinle kaplı olan kısma KASPARİ ŞERİDİ denir. Diğer tabakalarda süberin yoktur.
→ Süberinsiz yerden su çok rahat geçer.

Perisikl
Kökün merkezinde iletim demetlerini içeren merkezi silindir bulunur. Merkezi silindirin en dış kısmı perisikldır. Perisikl yan kökleri meydana getirir.

Floem – Ksilem
→ Kambiyumun merkeze doğru olan hücreleri ksilemi, çevreye doğru olan hücreleri floemi meydana getirir.

Yapı ve görevlerine göre iki çeşit kök vardır:
Saçak Kök: Ana kök ile yan kök yaklaşık aynı kalınlıktadır. Buğday, arpa, mısır, soğan örnektir (Tek çenekli bitkiler).
Kazık Kök: Ana kök baskın ve belirgindir. Fasulye, havuç, lahana örnektir (Çift çenekli ve açık tohumlu=.

Tek çenekli ve çift çenekli bitki kökleri arasındaki en önemli fark MERKEZİ SİLİNDİRDEKİ DOKULARIN DİZİLİŞİDİR.

Tek ve Çift Çenekli Bitkilerde Ortak Bulunanlar (Dıştan İçe)
⇒ Epidermis
⇒ Korteks
⇒ Endodermis
⇒ Perisikl
⇒ Floem
⇒ Ksilem

Öz Bölgesi

→ Tek Çenekli Bitki Kökü
→ Tek çenekli bitki köklerinin en iç kısmındaki hücreler farklılaşmamış parankima hücreleri olarak kalır.
→ Bu bölgeye ÖZ BÖLGESİ denir. Öz bölgesi iletim dokuyla halka şeklinde kuşatılmıştır. Ksilem ve floem aralıklı dizilmiştir.

Kambiyum

→ Çift Çenekli Bitki Kökü
→ Çift çenekli ve Açık Tohumlu bitkilerin merkezi silindiri ve iletim demetleri arasında KAMBİYUM vardır.
→ Kambiyum ile enine kalınlaşma olur. Kambiyumun merkeze doğru olan kısmında ksilem, çevreye doğru olan kısmında floem dizilmiştir.
(detaylar ve örnekler videoda)

GÖVDE

→ Toprak üstünde ilerleyen yapıdır. İletim demetleri sayesinde madde taşınmasını gerçekleştirir.
→ Yaprak, çiçek, meyve ve tomurcuk gibi yapıları üzerinde taşır.
→ En gelişmiş gövde çiçekli bitkilerde bulunur.
→ Gövde genellikle dal uçlarından büyür. Tepe tomurcuğu sayesinde gövde boyuna uzar.
→ Gövde üzerinde yaprakların bağlandığı yere nodyum, iki nodyum arası mesafeye internodyum denir.
→ Gövde üzerindeki tomurcukların faaliyeti mevsimlere bağlı olarak değişir. Uyur ya da aktif olur.
⇒ Tomurcukların uyku halinde kalmasına APİKAL DORMANSİ denir.
Bu durum;
→ Bitkinin boyca uzamasını kolaylaştırır.
→ Uyuyan tomurcukların yerini yeni sürgünler alabilir.
→ Yaprakların güneşten en fazla yararlanmasını sağlayarak organik madde üretiminin en verimli şekilde olmasını sağlar.

Tek Çenekli Bitkilerde;
→ Gövde genellikle otsudur. Gövdeden enine kesit alındığında; en dışta epidermis, onun altında ise parankima yer alır.
→ Floem ve ksilem arasında kambiyum olmadığı için iletim demetleri düzensizdir.
→ Bu bitkilerde korteks ve öz bölgesi BULUNMAZ!
→ Floem dışta, ksilem içtedir.
! Epidermis, iletim demetleri ve parankimada var.
(detaylar ve örnekler videoda)

Çift Çenekli Bitkilerde;
→ Gövde otsu ya da odunsudur. Epidermis ve merkezi silindir arasında korteks bulunur. Bu yapı parankima, kollenkima ve sklerenkima dokularından meydana gelmiştir.
→ Floem ve ksilem arasında kambiyum bulunur. İletim demetleri kambiyum etrafında düzenli dizilmiştir.
→ En içte öz bölgesi bulunur.
→ Çift çenekli odunsu bitkilerin en dışında mantar kambiyumundan meydana gelen periderm adı verilen cansız bir kabuk bulunur.
! Epidermis, iletim demetleri ve temel dokuda var.
(detaylar ve örnekler videoda)

KAP GEÇ
! Tek çenekli bitki; kökünde öz bölgesi varken gövdesinde öz bölgesi yoktur.
! Çift çenekli bitki; kökünde öz bölgesi yokken gövdesinde öz bölgesi vardır.
! Otsu tek çenekli bitkilerin gövdelerinde korteks, kambiyum ve öz bölgesi bulunmaz.

YAPRAK

Yaprağın Enine Kesiti incelendiğinde;
✩ Yaprağın üstünde üst epidermis, altında da alt epidermis bulunur. Bu hücreler renksiz olduğu için güneş ışığını alttaki kloroplastlı hücrelere geçirir.
✩ Epidermisin hemen altında kütikula tabakası bulunur.
✩ Palizat parankiması ve sünger parankiması hücreleri kloroplast içerdiği için fotosentez yaparlar. Bu iki tabakaya mezofil tabakası denir.
✩ İletim doku kloroplastsızdır. Ksilem ve floemden oluşur.
(detaylar ve örnekler videoda)

Yaprak bitkinin;
→ terlemesinin
→ fotosentez yapmasının
→ gaz alışverişinin
en yoğun yapıldığı yerdir.

YAPRAK AYASI

Yaprağın;
→ yeşil kısımlı
→ damarlı
→ ince ve geniş
olan kısmıdır.

→ Gövdeden çıkan yapraklar şekil olarak farklılık gösterse bile genel olarak yaprak, YAPRAK AYASI ve YAPRAK SAPI ndan oluşur.
→ Yaprak ayasının genişliği bitkiye daha fazla ışığı soğurabilme ve daha fazla terleme yapabilme özelliğini verir.
! Bu nedenle kurak bölge bitkilerinde yaprak ayası küçülmüştür.

✩ Yaprak ayasının şekli;
Tek Çeneklilerde , Çift Çeneklilerde
PARALEL DAMARLI AĞSI DAMARLIDIR.

Yaprak Sapı
→ Yaprak ayasını gövdeye bağlayan kısımdır. Ayrıca gövdeden gelen iletim demetlerini de yaprağa bağlar.

! Yaprakta fotosentez yoğunluğu;
Palizat Parankiması > Sünger Parankiması > Stoma

Tek Çenekli Bitki (Monokotil)

→ Genellikle yaprak sapı yoktur.
→ Yaprakları kılıçsıdır.
→ Paralel damarlıdır.
→ İletim demeti düzensizdir.
→ Saçak köklüdür.

Çift Çenekli Bitki (Dikotil)

→ Yaprak sapı bulunur.
→ Geniş ve parçalı yapraklıdır.
→ Ağsı damarlıdır.
→ İletim demeti düzenlidir.
→ Kazık köklüdür.

Kurak Bölge Bitkilerinde Yaprakların Özellikleri
→ Kütikula kalındır.
→ Yaprak ayası dardır.
→ Stoma sayısı az ve derindedir.
→ Hücreler arası boşlukları azdır.
→ Damarları belirgindir.
→ Güneş ışığının ve ısının fazlasını yansıtan tüyleri vardır.

Bitkisel Organlar konusundan sonraki konu Bitkisel Hormonlar dır.
Youtube deki Bitkisel Organlar videoma buradan gidebilirsiniz.